Volgens collega Rob Kroes is het voor het eerst dat elften succesvol zijn geopereerd. Kroes: “Elft is een zeer zeldzame vissoort die moeilijk te vangen is en ook nog eens gevoelig is voor fysiek contact. Sinds 2022 treffen we de vissoort in het voorjaar met enige regelmaat aan in onze speciale onderzoeksfuiken voor de Haringvlietsluizen. Aan het begin van de vorige eeuw zwommen elften in grote aantallen vanuit de Noordzee de Rijn in, tot Zwitserland aan toe. Wij zijn erg benieuwd of de door ons gevangen elften ook die kant op gaan”.

De onderzoekers volgen de elften met akoestische zenders die een uniek geluidssignaal geven. Voor de kust en in de rivieren liggen honderden ontvangers met hydrofoons om de geluidssignalen van de zenders op te vangen. Zo weten de onderzoekers welke vis op welk moment op welke plaats zwemt.

Welke route de elften precies nemen, is nog onbekend. Kroes: “We verwachten dat de meeste elften via de Haringvlietsluizen de Rijn optrekken om zich voort te planten op paaigronden in Duitsland en Zwitserland. Gelukkig staan de Haringvlietsluizen tegenwoordig vaak op een kier, zodat ze daar naar binnen kunnen. Eenmaal in de rivieren komen ze nog een hoop afslagen en obstakels tegen. Met dit onderzoek kijken we via welke route ze de Duitse grens bereiken.”

Kroes werkt samen met onderzoekers Jacco van Rijssel van Wageningen Marine Research en Pieterjan Verhelst van het Vlaamse Instituut voor Natuur en Bosonderzoek. Van Rijssel: “Verhelst en ik waren net zo nieuwsgierig naar de migratie van elft als Kroes. In het onderzoeksgebied ligt al een netwerk aan ontvangers die we gebruiken voor onderzoek naar andere trekvissoorten, zoals zalm, zeeforel, zeeprik en fint. Voor elft kunnen we dezelfde ontvangers gebruiken.”

Pieterjan Verhelst zet een elft, voorzien van akoestische zender, terug in het water.

Eigen bijdrage onderzoekers
Hoewel het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en Rijkwaterstaat een belangrijk deel van het onderzoek financieren, waren de onderzoekers dusdanig enthousiast dat ze zelf ook tijd en materiaal beschikbaar stelden. Verhelst leverde een deel van de zenders en had bovendien veel ervaring met het opereren van fint, een vissoort die nauw verwant is aan elft. Van Rijssel hielp met collega’s tijdens het vissen en opereren en leverde de resterende zenders dankzij een bijdrage van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Op een paar plekken misten nog ontvangers, vooral in de buurt van de grens met Duitsland. ATKB kocht daarom zelf extra ontvangers. “Die hebben we geplaatst bij de Duitse grens, waar de Rijn ons land binnenkomt”, aldus Kroes.

Bekijk hier een video van Rob Kroes die een elft, voorzien van akoestische zender, terug in het water zet: Uitzetten van elft voorzien van akoestische zender (youtube.com)

Voorzichtig herstel
Het herstel van de elft in de Rijn komt waarschijnlijk door een uitzettingsproject in Duitsland. Sinds 2008 zijn daar miljoenen kleine elften gekweekt en uitgezet. Vervolgens nam het aantal waarnemingen van volwassen elften ook toe. Op dit moment plant elft zich weer natuurlijk voort in de Rijn. Toch blijft de soort kwetsbaar en wordt elft volgens de Duitse Rode Lijst ‘met uitsterven bedreigd’. Door de vissen te volgen met akoestische telemetrie, leren de onderzoekers meer over de verspreiding en ecologie van elft. Met de kennis uit dit onderzoek hopen ze gerichte maatregelen te kunnen nemen om het herstel van deze bijzondere vissoort verder te helpen. Ook andere kwetsbare trekvissoorten, zoals zalm en steur, kunnen hiervan profiteren.

Headerfoto: Een medewerker van ATKB plaatst een akoestische zender in een elft via een chirurgische ingreep.

Contact:
Rob Kroes (r.kroes@at-kb.nl / +31 6 53900693) (Nederland)
Pieterjan Verhelst (pieterjan.verhelst@inbo.nl / +32 499387287) (België)